Pamięć jest zdolnością do rejestrowania i ponownego przywoływania wrażeń zmysłowych, skojarzeń, informacji, występująca u ludzi, niektórych zwierząt i w komputerach. Sprawne funkcjonowanie pamięci jest konieczne dla poprawnego i zakończonego sukcesem procesu uczenia się. Zależy ono w dużej mierze od poziomu koncentracji. Pamięć należy zatem systematycznie ćwiczyć. Ćwiczenia te pełnią funkcję stymulującą uwagę, koncentrację i spostrzeganie wzrokowe. Najważniejszą strukturą w mózgu biorącą udział w procesie uczenia się i zapamiętywania jest hipokamp. Jest on nieduży i znajduje się w
płacie skroniowym. Hipokamp odgrywa ważną rolę w przenoszeniu informacji z pamięci krótkotrwałej do pamięci długotrwałej oraz w orientacji przestrzennej.
Fazy składowe pamięci jako procesu:
– faza zapamiętywania,
– faza przechowywania,
– faza przypominania i rozpoznawania, czyli porównywania nowo zapamiętanych elementów z przyswojonymi wcześniej informacjami.
Rodzaje pamięci
Ze względu na sposób przetwarzania informacji wyróżniamy dwa rodzaje pamięci:
– pamięć symultaniczną – inaczej nazywaną pamięcią globalną, która jest zależna od poziomu funkcjonowania prawej półkuli mózgu, pozwala ona na szybkie zapamiętanie całych pakietów informacji,
– pamięć sekwencyjną – odpowiedzialną za zapamiętywanie serii linearnie pokazywanych bodźców zależnych od aktywności lewej półkuli mózgu.
Pamięć symultaniczna
Pamięć symultaniczna odpowiedzialna jest za przechowywanie informacji w prawej półkuli mózgu. Ten sposób magazynowania informacji pozwala na szybkie rozpoznawanie bodźców według ”prawopółkulowego programu” przez podobieństwo. Zasady prawidłowego przeprowadzenia ćwiczeń pamięci symultanicznej:
– Przed przystąpieniem do ćwiczeń, należy upewnić się czy dziecko dzieli z osobą dorosłą pole wspólnej
uwagi oraz czy posługuje się ono gestem wskazywania palcem, gdyż proces zapamiętywania obrazów
wymaga tych sprawności.
– W zależności od wieku dziecka (wieku umysłowego) i szerokości pola widzenia, podczas ćwiczeń
wykorzystywana jest różna liczba obrazków (od 3-4 do 15).
– Terapeuta/rodzic przygotowuje swoje obrazki naklejone na kartoniki, tak aby mieć do dyspozycji pokaz jedno-, dwu- i trzyelementowy. Jest to konieczne, bowiem chodzi o symultaniczny, czyli jednoczesny pokaz.
– Czas pokazu zależy od liczby elementów do zapamiętania, na każdy obrazek przypadają dwie sekundy.
– Podczas prezentacji „wzoru”, obrazki spośród których będzie wybierało dziecko muszą być zasłonięte.
Należy pamiętać, że ważna jest także kolejność wykonywania ćwiczeń.
Zamieszczony poniżej schemat zawiera informacje, jaki materiał należy zaprezentować dziecku oraz ile elementów musi ono zapamiętać. Zadania zostały uporządkowane zgodnie z zasadą stopniowania trudności:
– zdjęcia przedstawiające twarze domowników (liczba prezentowanych elementów – 1)
– obrazki przedstawiające zabawki (liczba prezentowanych elementów – 1)
– zdjęcia przedstawiające twarze domowników (liczba prezentowanych elementów – 2)
– obrazki przedstawiające zabawki (liczba prezentowanych elementów – 2)
– obrazki przedstawiające pokarmy i napoje/ubrania/zwierzęta/pojazdy (liczba prezentowanych elementów – 2)
– obrazki przedstawiające pokarmy i napoje/ubrania/zwierzęta/pojazdy (liczba prezentowanych elementów – 3)
– figury geometryczne (liczba prezentowanych elementów – 2)
– figury geometryczne (liczba prezentowanych elementów – 3)
Pamięć sekwencyjna
Sekwencja to ciąg znaków lub symboli, który jest uporządkowany według określonej reguły.
Powtarzalność kolejnych elementów wynika z przedstawionej reguły. Umiejętność naśladowania i
kontynuowania sekwencji to podstawowa zdolność poznawcza, warunkująca posługiwanie się językiem mówionym i pisanym – bowiem mówienie i pisanie polega między innymi na odtwarzaniu dźwięków lub liter w odpowiedniej kolejności. Brak tej kompetencji może być przyczyną wielu poważnych trudności z opanowaniem języka. Zasadą ćwiczeń lewej półkuli mózgu jest zachowanie linearnego porządku od lewej do prawej.
Podczas ćwiczeń układania sekwencji muszą zostać uwzględnione trzy etapy uczenia się:
– przez naśladownictwo
– przez współdziałanie
– przez instrukcję.
Każdy etap ćwiczeń rozpoczynamy od materiału tematycznego, a następnie przechodzimy do materiału atematycznego.
Naśladowanie sekwencji
Początkowo dziecko ma za zadanie jedynie odtworzyć sekwencję, układając element po elemencie z zachowaniem kierunku od lewej do prawej. Aby wykonać to ćwiczenie dziecko musi posiadać umiejętność identyfikacji. Aby poprawnie przeprowadzić ćwiczenie, terapeuta przygotowuje sekwencję tematyczną, dwuelementową, umieszczoną na wąskim pasku brystolu. Dziecko otrzymuje pusty pasek tej samej wielkości. Jego zadaniem jest ułożenie identycznej sekwencji z ruchomych elementów z
zachowaniem linearnego porządku.
Kontynuowanie sekwencji
Kolejnym etapem jest kontynuowanie układanego wzoru, powtarzając ułożenie elementów w odpowiedniej kolejności. Terapeuta przygotowuje pasek brystolu na którym układa początek sekwencji dwuelementowej, tematycznej. Zadaniem dziecka jest dokończenie zaprezentowanej sekwencji ruchomymi elementami leżącymi na stole.
Uzupełnianie sekwencji
Następnym etapem ćwiczeń jest uzupełnianie brakujących elementów sekwencji. Terapeuta prezentuje dziecku sekwencję dwuelementową (umieszczoną na jednym pasku). W sekwencji brakuje czwartego elementu. Na stole leżą dwa ruchome elementy. Zadaniem dziecka jest uzupełnienie braku właściwym elementem.
Samodzielne układanie sekwencji
To ostatni etap ćwiczeń sekwencji wzrokowych. Terapeuta daje dziecku zestaw obrazków np. trzy świnie, trzy krowy i trzy owce. Zadaniem dziecka jest układanie sekwencji według wymyślonej przez siebie reguły.
Opracowali logopedzi na podstawie artykułów ze strony www.centrummetodykrakowskiej.pl
