Integracja odruchów ustno-twarzowych według metody dr Swietłany Masgutowej
WPŁYW MOTORYKI USTNO-TWARZOWEJ NA ROZWÓJ DZIECKA.
Symptomy nieprawidłowości neurofizjologicznych, które pojawiają się już w pierwszych dniach życia dziecka, takie jak: trudności związane z przyjmowaniem pokarmu (dziecko nie domyka ust, ma problemy z uchwyceniem piersi, nieprawidłowo ssie, połyka, ślini się nadmiernie, odmawia jedzenia) wiążą się z późniejszymi kłopotami w gryzieniu, żuciu, używaniu kubeczka, przetrwałym ssaniu, stale otwartymi ustami, wysuniętym językiem, co w konsekwencji prowadzi do zaburzeń mowy. Praca
z odruchami ma na celu wsparcie prawidłowych mechanizmów rozwojowych. Pozwala złagodzić skutki większych uszkodzeń mózgowia.
Odruchy twarzy, jak inne odruchy pojawiają się i rozwijają w okresie prenatalnym, a dojrzewają
i integrują się w okresie niemowlęcym. Istnieją odruchy, które są aktywne przez całe życie, które funkcjonują podobnie jak kontrolowane nawyki ruchowe twarzy. Oba rodzaje odruchów muszą się zintegrować, aby schematy odruchów związanych z funkcjami, które mają spełniać, mogły prawidłowo
i dobrze funkcjonować.
Jeśli u dzieci i dorosłych nie nastąpiła integracja odruchów ustno- twarzowych, może to powodować:
– negatywne kompensacje,
– nadmierne użycie zbyt wielu mięśni w celu wykonania jakiegoś zadania lub czynności,
– zbyt duże napięcie mięśniowe i szybkie zmęczenie,
– zaburzenia symetrii twarzy i całego ciała,
– nadmierną kontrolę, nadaktywności ruchową,
– słabą kondycję fizyczną,
– niestabilność emocjonalną, dysharmonię w procesach poznawczych.
Warunkiem decydującym o rozwoju motoryki ustno-twarzowej, są pierwotne (automatyczne), nieuświadomione reakcje i odruchy zaprogramowane genetycznie. Jest to tak zwana sfera pierwotna motoryki. Motoryka pierwotna jest podstawą dla motoryki wyuczonej. Pierwotna motoryka jest niezbędna do funkcjonowania człowieka, gdyż zapewnia fizjologiczne przetrwanie, reakcje obronne
i stanowi podstawę rozwoju uczenia się. W odpowiednim czasie motoryka pierwotna swobodnie przechodzi (integruje) w motorykę wyuczoną. Niezintegrowana motoryka pierwotna pozostaje zawsze aktywna, stymuluje reakcje obronne oraz negatywnie wpływa na zachowanie i uczenie się.
Motoryka kształtowana świadomie (intencjonalna) jest motoryką wtórną. Nazywamy ją wyższą, kontrolowaną, wyuczoną. Funkcjonuje ona prawidłowo, gdy tyłomózgowie jest dojrzałe neurologicznie. W tyłomózgowiu zlokalizowane są wszystkie odruchy. Jeżeli reakcje są prawidłowe wówczas przekłada się to na poczucie bezpieczeństwa, a to na odruchy więzi. U dzieci z zaburzeniami rozwija się odruch walki, ucieczki, przetrwania czy obrony, ale obrony nieprawidłowej do reakcji. Zaburzone u dzieci odruchy nie idą w parze z jego rozwojem fizycznym. Wówczas szybciej się męczą, napięcie mięśni jest nieprawidłowe. Mózg nie rozumie tego, co się wykonuje. Zintegrowane odruchy obszaru ustno- twarzowego sprawiają, że nasze ruchy, nawyki nie są nagłymi, impulsywnymi, mimowolnymi, bezwarunkowymi reakcjami odruchowymi, lecz tworzą bazę ruchów świadomie kontrolowanych, planowanych i jednocześnie swobodnych.
Bardzo ważna jest wczesna diagnoza dziecka i wczesne kompleksowe leczenie i rehabilitacja ze względu na plastyczność ośrodkowego układu nerwowego. Przyjmuje się, że najlepsze efekty przynosi rehabilitacja dziecka tuż po urodzeniu do lat 3, gdyż wspomniana plastyczność jest największa. Równie ważna jest systematyczność prowadzonych ćwiczeń i czas trwania terapii. Przez odpowiednio dobrane manualne ćwiczenia można uzyskać: prawidłowe przyjmowanie pokarmu, lepszą ekspresję mimiczną twarzy, prawidłową percepcję wzrokową i słuchową, regulację napięcia mięśniowego, poprawę mowy
i zdolność komunikacji, rozwój świadomości oraz ruchu własnego ciała.
Masaż twarzy służy prawidłowemu przewodzeniu nerwowemu, a to prowadzi do prawidłowej pracy mózgu, do zintegrowania odruchów pierwotnych z wyuczonymi, „poukładaniu” na nowo tego, co
w życiu płodowym zostało zaburzone oraz pomocy wspierającej rozwój prawidłowych schematów reakcji i odruchów ustno-twarzowych.
Bibliografia:
Masgutowa S., Regner a., (2009). Rozwój mowy dziecka w świetle integracji sensomotorycznej,
Wyd. Continuo, Wrocław
